Manuscriptorium – wyszukiwanie bardzo starych, zdigitalizowanych dokumentów

Posted on 11 styczeń, 2012 in książki

Oglądam sobie Manuscriptorium i nawet w jednym procencie paznokcia nie przekonuje mnie interfejs tego cuda, klucza do zasobów rękopiśmiennych i starodruków, gromadzonych w ramach projektu ENRICH.

Zanim udało mi się zrozumieć, o co chodzi z tymi dziwnymi nazwami („m-tool”, „m-can” itd.), zdążyłam się dziesięć razy zdenerwować i poczuć chęć wyjścia z serwisu. Pominąć chyba muszę to, że wchodząc przez polską stronę główną, wybierając wyszukiwanie, przechodzę do interfejsu po angielsku, a już kompletnie trzeba zignorować tłumaczenie na polski, chwilami zgrzytam zębami.

Oto próbka tego pięknego języka:

Projekt Manuscriptorium stwarza wirtualne środowisko badań, dostarczające dostęp do wszystkich istniejących dokumentów cyfrowych w sferze zasobów obejmujących książki historyczne (manuskrypty, inkunabuły, stare druki, mapy, statuty i inne typy dokumentów).

Niby nic takiego, a język jednak zmaltretowany. Jeśli ładną kobietę ubierze się w paskudne ciuchy, to będzie odstręczała, nie kusiła. Polszczyzna jest piękna, można nią pisać pompatycznie, można śmiesznie, ale nie należy jej ubierać w słowa brzmiące brzydko i koślawo, bo traci cały swój urok. Tu się roi od niedoróbek językowych, co tym bardziej jest przykre, że to zasoby dla humanistów, którzy z językiem są związani, dbają o niego (a może mi się tylko wydaje…). Tłumaczę sobie to tym, że lepiej mieć „coś”, niż nie mieć „niczego”, czyli lepsza gorsza polszczyzna niż polszczyzny zupełny brak, ale nie usprawiedliwiam!

Przemilczę więc sprawę przekładu na polski. Pytam jednak dalej, dlaczego tak ciekawy, niezwykle ważny projekt jest robiony przy pełnym lekceważeniu użytkownika, jego potrzeb, umiejętności, zmysłu estetyki? Denerwuje nie tylko niedbały język, lecz cały interfejs, zagmatwany niemożebnie. Dlaczego najważniejsze, wydawałoby się sprawy – wyszukiwanie, przeglądanie zasobów – muszą być tak szalenie skomplikowane i ukryte?

Czy naprawdę jest to tak, że tego rodzaju projekty robią ludzie dla sobie podobnych – geeków humanistyczno-technologicznych (niby ja też taka jestem…), w oderwaniu od przeciętnego amatora, który chce sobie średniowieczne manuskrypty obejrzeć, czy nawet profesjonalnego badacza, średnio posługującego się narzędziami informatycznymi i sprzętem, zainteresowanego w najwyższym stopniu zasobami?

Czuję się powitana, pustym ekranem i lekko konsternującym widokiem licznych pól do wypełnienia, by przeszukać katalog. Zmierzę się z tym. Wpisuję „Kosmova Kronika” w pole „search”. Po kilku kliknięciach w to pole konsternacja się pogłębia, bo nie pojawia się spodziewany znak kursora, nie jestem pewna, że to, co napiszę, zobaczę faktycznie w tym polu, ale piszę (jest!), wciskam „Enter” i… nic. Chwytam za myszkę, klikam na przycisk „Search”. Są wyniki.

(Oczywiście, że są wyniki, bo wcześniej sprawdziłam, że w zasobach Manuscriptorium znajduje się odwołanie do Kroniki Kosmasa…). Klikam jak opętana, szukam, gdzie trzeba i co wybrać, żeby przejść do widoku zdigitalizowanej Kroniki, ale wszystko, co uzyskuję, to tylko to:

Jakim cudem doszłam więc w innym miejscu do tego?

Nie wiem. Trochę samozaparcia i mam Kronikę Kosmasa na ekranie. Jedno z najważniejszych dzieł dokumentujących wydarzenia z najwcześniejszych dziejów tego tworu politycznego, który dziś nazywamy Polską. Wielkie szczęście, iluminacja, chwila sublimacji, kontakt ze źródłem i całe zdenerwowanie mija. Czyżby?

Pobawmy się chwilę źródłem, skoro je mamy… Przeszukuję pod kątem informacji o Polsce.

Nota o śmierci „nieszlachetnej” (ach, lubię polsko-czeskie false friends) Dubrawki, czyli Dąbrówki, a lepiej nawet Dobrawy:

W roku od wcielenia Pańskiego 977. Zmarła Dąbrówka, która ponieważ była nad miarę bezwstydna, kiedy poślubiała księcia polskiego będąc już kobietą podeszłego wieku, zdjęła ze swej głowy zawój i nałożyła panieński wianek, co było wielkim głupstwem tej kobiety.

Kosmasa Kronika Czechów, przetłumaczyła,wstęp i komentarze oprac. M. Wojciechowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, s. 149.

Chcę zobaczyć ten tekst w cyfrowej wersji Kroniki i w panelu nawigacji po tekście (jak się domyślam) wpisuję „XXVII” – to numer odpowiedniego ustępu z dzieła Kosmasa. Otrzymuję jednak niepokojący komunikat:

Klikam na ten numer w „Table of Contents” – nie dzieje się nic. Zjeżdżam w dół dokumentu, ale takie ręczne szukanie ustępu XVII to chyba absurd, n’est-ce pas? Wybieram stare, dobre ctrl+F i wyszukuję na stronie kombinację „polsk”. Od razu trafiam do interesującego mnie fragmentu o śmierci Dobrawy. Wygląda ona tak:

Tekst jest, oczywiście, łaciński, bo w tym języku pisał Kosmas.

Obiit Dubrauca, que quia nimis inproba fuit, iam mulier provecta etatis, cum nupsisset Poloniensi duci, peplum capitis sui deposuit et puellarem coronam sibi imposuit, quod erat magna dementia mulieris.

Die Chronik der Böhmen des Cosmas von Prag, unter Mitarbeit v. W. Weinberger, hrsg v. Bertold Bretholz, Monumenta Germaniae Historica – Scriptores Rerum Germanicarum, Nova Series, T. II, Weidmannsche Buchhandlung, Berlin 1923, s. 49. [odczyt w internecie: Die digitalen Monumenta (dMGH): http://daten.digitale-sammlungen.de/bsb00000683/image_147].

Znaczy to dokładnie to samo, co po czesku – inproba to bezwstydna, stara baba, która głowę wiankiem przybrała. U Orgelbranda czytamy:

…była to niewiasta w podeszłym wieku i jak Kosmas pragski powiada, bardzo zła i przewrotna. Wbrew powadze, jaka jej przystała, kochała się w wieńcu i stroju panieńskim, a co szło zatem i w rozrywkach młodego wieku i stroju.

Jul. B. [Julijan Bartoszewicz], Dąbrówka, w: Encyklopedyja Powszechna, t. VI, Nakład, druk i własność S. Orgelbranda Księgarza i Typografa, Warszawa 1861, s. 847.

Do dziś historycy spierają się o to, ile Dobrawa miała lat w chwili zamążpójścia, co jest o tyle ważne, że jej wiek, jej zachowanie, postrzeganie jej w tamtym czasie mogło mieć wpływ na sukcesję Bolesława, później nazwanego Chrobrym, jej syna.

Oglądanie Kroniki Kosmasa to duża przyjemność, choć pamiętać trzeba, że nie jest to bynajmniej egzemplarz, który spod ręki Kosmasa wyszedł. Zachowało się 15 kopii rękopiśmiennych z XII i XIII wieku (Kosmas najprawdopodobniej spisał ją u schyłku swego życia, w latach 1119-1125).

Sam Kosmas był kanonikiem praskim, miał żonę o imieniu Bożeciecha (to czasy jeszcze sprzed wprowadzenia celibatu) i dopiero pewien czas po ślubie przyjął święcenia kapłańskie. Celibat jako zasada obowiązująca prezbiterów, diakonów i subdiakonów został wprowadzony w 1123 roku na soborze laterańskim I. Kanoników (czyli osoby żyjące według reguł kanonicznych przy katedrze – Kosmas żył „przy katedrze” praskiej) prawo to wtedy jeszcze nie obowiązywało, choć zastanawiam się, jak otrzymał święcenia kapłańskie (zbędne kanonikowi) w 1199. Nie zmienia to faktu, że upada tym samym mit klechy skrobiącego piórem gęsim po pergaminie, w zimnie, niemal zupełnych ciemnościach i samotności. Bożyciecha donosiła mu być może i światło, i strawę, a skoro dorobili się syna, to także dostarczała pociechy małżeńskiej, on zaś skupił się na spisaniu najdawniejszych dziejów czeskich, a przy okazji także całego regionu, w tym także polskich, za co jesteśmu mu wdzięczni, choć przedstawiał Polaków w świetle co najmniej nieprzychylnym. Warto posłuchać audycji Polskiego Radia poświęconej trzem kronikarzom krajów słowiańskich: Kosmasowi, Nestorowi i Gallowi.

Rękopis Kroniki… Kosmasa tzw. budziszyński, przechowywany w Muzeum Narodowym w Pradze, można oglądać w internecie, dzięki Manuscriptorium. To cieszy, choć interfejs tego serwisu doprowadza do wrzenia krew. Dlaczego, bowiem, nie da się (a może tylko ja nie umiem) ustawić tak widoku strony, by oglądać całość karty?

Manuscriptorium powstało w ramach projektu ENRICH – ma dzięki niemu powstać Europejska Biblioteka Cyfrowa Rękopisów. Koordynuje go Czeska Biblioteka Narodowa. W projekcie, którego efektem jest Manuscriptorium, biorą również udział polskie biblioteki. Warto poczytać o tym, czym projekt jest (w największym skrócie) i przyjrzeć się ankiecie na temat funkcjonalności dostępnych użytkownikowi.

Podsumowując, robimy wielki projekt europejski, z którego korzystać jest naprawdę trudno, za to jest wolny od nacisków firm prywatnych i wypracowany autorsko. Szkoda, że staje się przez to nieprzyjazny. Z dwojga złego wolę więc Google Books i czekam, kiedy w końcu będę mogła tam przeglądać średniowieczne manuskrypty. Nie do przeceniania jest samo istnienie projektu, który – potencjalnie – może stać się olbrzymim konkurentem Europeany (oczywiście w swojej niszy…). Liczę na uproszczenie interfejsu użytkownika, bo inaczej naprawdę trudno korzystać z serwisu, przy jednoczesnym zachowaniu funkcjonalności. Ich bogactwo sprawia, że Manuscriptorium nie jest zwykłą rozrywką dla niekiedy nudzących się internautów, szukających „czegoś do poczytania”, ale może służyć jako poważne narzędzie dla badaczy. Z pewnością w początkach pracy w Manuscriptorium przyda się zapoznać z plikiem pomocy (do czego zawsze gorąco zachęcam, mówiąc przyjaznym głosem „RTFM”) i być może mój błąd na starcie korzystania z serwisu polegał na tym, że sama tego nie zrobiłam. Wyszłam jednak z założenia, że jeśli ja sobie nie poradzę, to inni, mniej zaawansowani użytkownicy też będą mieli problemy. Tym bardziej będą mieli problemy. Ciekawa jestem, jak to będzie naprawdę.

Biorąc to wszystko pod uwagę, będę (z dużym samozaparciem) przeglądać zasoby Manuscriptorium (od czasu do czasu).

Teraz zaś, by się uspokoić, obejrzę zasoby Cyfrowej Biblioteki Gallica, której rozwój (w tym także zmiany interfejsu) obserwuję odkąd powstała.

Popatrzę na cokolwiek, tylko po to, by swobodnie przechodzić między widokiem pojedynczej karty i widokiem mozaiki.

Zastanowię się tylko, czy mam tu, podobnie jak w Google Books lub w Manuscriptorium, możliwość czytania tekstu transliterowanego i w tłumaczeniach (co daje Manuscriptorium), o ile są takie podłączone.

Korzystałam z Wikipedii (wiele haseł), słownika czeskiego online, cyfrowej biblioteki bawarskiej (przepiękna, jakże prosta prezentacja najcenniejszych obiektów w tej bibliotece – suwaczek przesuwamy, a książki śmigają, gdy się w nie kliknie, przechodzi się do wybranej), zasobów własnych wyuczonych, Google Books, Francuskiej Narodowej Biblioteki Cyfrowej Gallica i czeskich biografii on-line.

Tags: biblioteka, Historia, multibook, wirtualna biblioteka

Gra od dwudziestu lat…

Posted on 8 styczeń, 2012 in życie

Zbieram kilka myśli, które przez ostatnich dwadzieścia lat obsiadły mnie przy okazji WOŚP. Nie jestem znawcą, jestem zwykłą obywatelką tego państwa, niezbyt zainteresowaną polityką, niespecjalnie zorientowaną w wydarzeniach bieżących kraju, ale obserwującą społeczne zmiany i reakcje.

WOŚP jest ruchem niezwykłym w kraju, w którym jeden człowiek boi się pomagać drugiemu. Nie na odwrót – choć również boimy się przyjmować pomoc, ale przede wszystkim pomocy nie oferujemy innym, obawiając się, że potraktują nas jak idiotów (kto pomaga? idiota), że nasza pomoc zostanie odczytana nie jako bezinteresowny akt dobrej woli, lecz usiłowanie uzyskania korzyści drogą wyłudzenia, przy posłużeniu się zasadą wzajemności (ja pomogłem, teraz ty pomożesz). U nas panuje nieufność, podejrzliwość. WOŚP temu zaprzecza – pomagamy, szczycimy się tym, nie ukrywamy, lecz z dumą przyklejamy do ubrań czerwone serduszka krzyczące: „Pomogłem!”, „Pomogłam!”. To olbrzymi wkład WOŚP w przemianę społeczną w Polsce.

WOŚP jest ruchem niezwykłym w kraju, w którym ruchy społeczne zawsze były związane z walką lub wolnością. To nie jest „powstanie”, to jest „solidarność”, której obce są wszelkie przełożenia polityczne – to solidarność w tym znaczeniu pojęcia, które miał ruch „Solidarność” w pierwszych chwilach powstania. WOŚP zaprzecza hipotezie, jakoby Polacy jednoczyli się wyłącznie w chwilach zagrożenia państwa, utraty wolności czy konieczności walki za „nich” i za „nas”. WOŚP pokazuje, że Polacy potrafią się jednoczyć, potrafią działać wspólnie nie tylko w co 30-40 lat wybuchającym zrywie niepodległościowym, wykrwawiającym naród (ostatnie dwa słowa z dużą, bardzo dużą ostrożnością piszę i tak też proszę je czytać), lecz umieją działać systematycznie, stale, coraz bardziej efektywnie. Orkiestra z roku na rok rośnie, osiąga coraz lepsze wyniki, wolontariuszy jest coraz więcej. Nie wygasła po roku, jak samozwańczy prorocy sobie życzyli, lecz gra, coraz głośniej. To oczywiście nie podoba się wielu, bo grając coraz głośniej, wzbudza też coraz głośniejsze ataki. Otóż zgodnie z naszą tradycją Orkiestra powinna była zagrać raz, dwa razy niepostrzeżenie, za trzecim razem wystawić armaty po pradziadach, wystrzelić salwę i dać się rozstrzelać. Komu? Nieważne… Zawsze znajdą się chętni, którzy chcą strzelać. Pamięć po WOŚP zostałaby otoczona nimbem, a Jurek Owsiak trafiłby na patriotyczne sztandary, jako kolejna ofiara antypolskich knowań. Fantazjuję. WOŚP kłuje w oczy tym, że ciągle jest, w kraju stałej prowizorki, metody ad hoc jako głównej metody działania i braku planowania oraz zarządzania, i tym kłuje także, że celem jej działania nie jest mityczna „wolność”, ale wolność faktyczna.

WOŚP jest ruchem, który pozostawia wolność wyboru, a nie walczy za „wolność”. Wolność wyboru szpitala, wyboru sprzętu – to cel działania Orkiestry, dzięki której sprzęt trafia do rozmaitych miejsc, zapełniając mapę Polski. Orkiestra daje również wolność wyboru: dam – nie dam, odwołując się tym samym do wyboru indywidualnego jednostki: dam, znaczy, uczestniczę w tym wielkim ruchu; dali inni, ja też daję, jesteśmy wspólnotą. Nie dam – nie uczestniczę, nie należę do tej wspólnoty. Wybór taki jest jednym z fundamentalnych praw, które powinniśmy mieć – możliwość wyboru to potwierdzenie istnienia wolności. W tym znaczeniu WOŚP trafia do mnie chyba najsilniej: mogę samodzielnie zdecydować, czy chcę uczestniczyć w tym przedsięwzięciu, czy nie. WOŚP w niezwykły sposób przyczynia się do redefiniowania pojęcia „wolność” w kraju, w którym „wolność” zarazem znaczy tak wiele, jak i nie znaczy nic.
Co rozumiem przez ostatnie stwierdzenie? Otóż niosąc „wolność” na ustach, tę mityczną wolność, o której już wspomniałam, tę „wolność naszą i waszą”, jednocześnie odmawia się prawa wyboru jednostkom, przedkładając wolność zdefiniowaną przez zakładaną (bo niepotwierdzoną) większość nad wolność jednostki. A wolność „nasza” nigdy nie jest wolnością „waszą”. Wolność „moja” nigdy nie jest wolnością „twoją”. WOŚP, dając wybór, dam – nie dam, pozostawia ostateczną decyzję jednostce, potwierdza istnienie wolności.

WOŚP tworzy w Polsce ruch społeczny, tworzy nowe zasady więzi społecznych, nie oparte na patrzeniu w przeszłosć, ale w przyszłość. WOŚP nie nawołuje, byśmy „burzyli przeszłości ołtarze”, ale buduje ołtarze przyszłości. Siłą WOŚP jest jej pozytywny przekaz: budujemy, a nie niszczymy i w tym różni się od wielu ideologii, udowadniając zarazem, że nie jest ideologią (lub też nie wytworzyła ideologii, by być precyzyjnym). Nas, Polaków, uczy się od dziecka, że należy biec z karabinem lub wyobrażać sobie, że biegniemy, a Jurek Owsiak krzyczy na całą Polskę: „Róbta co chceta”. Nie odnosi się to bynajmniej do nawoływania do anarchii, lecz właśnie do owej wolności – róbcie co chcecie, bo jesteście „wolni”. Macie prawo decydować, co robicie, kim jesteście i nikt nie może wam nic nakazywać. Ale jeśli podejmiecie owo hasło, pamiętajcie, że idą za tym obowiązki, konsekwencje, przyjmując hasło WOŚP jako wasze, przyjmujecie też jako wasze zasady Orkiestry, a te są odmienne od proponowanych przez szkolne lekcje historii i religii, gawędy harcerskie przy ognisku, kazania księży w kościołach itd. (wiem, prowokuję, wiem, tendencyjne przykłady podałam). Inne, nie znaczy gorsze lub lepsze. Inne i nowe, bo tak budowanych więzi społecznych w Polsce nie było dotychczas.

WOŚP tworzy w Polsce nowe podziały społeczne oparte na tym, kto dał więcej i co zyskał. Kto dał większą ofiarę na WOŚP, a zyskał sławę trwającą tyle, co wypowiedzenie jego nazwiska w TV. Serduszko z numerem 1 staje się przedmiotem pożądania, przedmioty wystawione na aukcjach idą w ręce tych, którzy mogą sobie na nie pozwolić. Zaprzecza to idei równości, którą WOŚP, przekazując pieniądze na sprzęt medyczny, realizuje. Jednym słowem dzięki praktycznemu wprowadzeniu w życie zaprzeczenia idei równości, można równość realizować w praktyce. Trochę jest to przerażające, ale jednocześnie, niestety, prawdziwe (choć zdanie to brzmi banalnie, zostawię je, dla efektu). Powstaje struktura w typowo amerykańskim stylu, wdraża się najlepszy możliwy fundraising. Machnijmy ręką na to, że dobra najwyższe oferowane darczyńcom na WOŚP otrzymają najhojniejsi (czytaj: ci, którzy mogą sobie na to pozwolić; bo jak inaczej? Serduszko z numerem 1 miałoby być losowane między wszystkich, którzy wrzucili pieniądze do puszek?), zastanówmy się, czego to uczy nas, społeczeństwo.

WOŚP uczy nas zapomnianej nieco prawdy, że bogatsi mają się dzielić z biedniejszymi. W islamie tę prawdę podniesiono do jednego z filarów wiary. Jeśli nie dajesz jałmużny, nie jesteś prawowiernym muzułmaninem, a nie dotyczy owo rozdawnictwo wyłącznie bogatych, ale obejmuje swoim nakazem wszystkich. U nas trochę zapomnieliśmy o tym, że z bliźnimi należy się dzielić. Wydaje nam się, że kładąc parę złotych na niedzielnej tacy w kościele, dzielimy się – te parę złotych służy na utrzymanie owego kościoła, jego ogrzanie, zabezpieczenie przed kradzieżą, codzienny posiłek dla księdza itd. To nie jest dzielenie się, lecz podatek na utrzymanie instytucji, która jest nam potrzebna (nam, czyli tym, którzy jej potrzebują. Zaznaczam od razu, że ja nie potrzebuję, więc nie łożę). Paradoksalnie o tym, że należy się dzielić, przypomina nam internet, z każdego miejsca krzyczący „share, share” – „podziel się!”, ale to dzielenie, to rozdawanie dóbr niematerialnych (niematerialnych, bo wirtualnych), tymczasem apel twórców Wikipedii o tzw. donacje (brzydkie, niepolskie słowo, świadomie je stosuję) spotkał się z wieloma protestami jednostek (jak można tak żebrać o pieniądze na utrzymanie serwisu!). WOŚP przypomina nam, społeczeństwu, w niezwykle dosadny, indywidualny, bolesny sposób o tym, że się nie dzielimy, co więcej, uzmysławia niektórym z nas, że się nie dzielimy tym, co mamy, w ogóle i, że bogatsi stracili poczucie odpowiedzialności za biedniejszych, takie poczucie, które w islamie jest podstawą, filarem wiary.

WOŚP uczy nas dawania, ale uczy nas także uspokajania sumienia. Dałem – jestem dobrym człowiekiem, więcej nie muszę. Dałam – mam na cały rok spokój. Jak rozliczenie z fiskusem dla przeciętnego obywatela. Podsumowanie, opłata, zwrot nadpłaconego podatku, dziękuję, do widzenia. Tak samo z Orkiestrą. Niewiele słyszymy (może źle słuchamy?) o tym, co robi Orkiestra w ciągu roku, nie będziemy pamiętać już w lutym, by sprawdzić, czy coś się dzieje z Orkiestrą, czy nie, czy może moglibyśmy pomóc. Mobilizuje nas do dawania, do dobroci tylko w ten jeden dzień, gdy odbywa się styczniowy finał i szarpią nami emocje wieczornego światełka do nieba. A potem będzie spokój, na rok.
Trochę się to kłóci z twierdzeniem, że WOŚP robi coś przez cały rok, systematycznie – w długim wymiarze, społecznie tak jest, w wymiarze indywidualnym, w czasie jednostki, WOŚP jest wydarzeniem corocznym, wpisanym w kalendarz świąt ruchomych, jak Boże Ciało czy Wielkanoc, i jak wskazuje jej nazwa – pomoc „świąteczna”, nie codzienna. W tym upatruję pewną słabość WOŚP: uczy pomagać, ale uczy, że pomoc można realizować odświętnie, a nie w życiu codziennym.

Jednocześnie WOŚP nas od lat wychowuje. Dzieciaki, które ganiały z puszkami 20 lat temu, dziś organizują lokalne imprezy. Dzieciaki uratowane dzięki sprzętowi zakupionemu w pierwszych finałach, dziś biegają same z puszkami. Sprawdza się tu zasada wzajemności, a ponadto dla dzieciaków z puszkami sprawa nie zaczyna się w styczniową niedzielę rano i nie kończy wieczorem tego dnia, jak jest dla dających (o czym pisałam wcześniej). Muszą pamiętać, by się zgłosić, muszą zostać przeszkoleni itd. Dla nich jest to doskonała szkoła organizacji, szkoła współdziałania, szkoła uczenia się nawzajem w warunkach nieszkolnych. Ludzie wychowani na Orkiestrze 20 lat temu dziś już kształcą nowe pokolenie, które będzie wiedziało, że pomaganie innym nie powoduje, że tracimy twarz i stajemy się idiotą, pośmiewiskiem tłumów.

WOŚP przypomina nam także o tym, że jest jedyną (tak: JEDYNĄ) organizacją, która na taką skalę potrafiła poruszyć skamieniałe w sercach społeczeństwo polskie. Nie udało się to Caritasowi, nie udało się to Szlachetnej Paczce, nie udało się stowarzyszeniu Wiosna, nie udało się nawet Janinie Ochojskiej z PAH ani nawet pajacykowi.pl. Tylko kilka wymieniłam, a, co gorsza, nie mam danych, jak powodzi się akcjom organizowanym przez te fundacje i stowarzyszenia. To budzi zazdrość, ale i rodzi pytania: w czym tkwi fenomen Jurka Owsiaka i setek wolontariuszy, tysięcy ludzi dających pieniądze do puszek? W czym ja widzę fenomen?

Po pierwsze odwołuje się do każdego z nas indywidualnie.
Po drugie pozostawia możliwość wyboru.
Po trzecie daje coś w zamian i nie jest to po prostu satysfakcja (choć to godne) czy świeczka Caritasu na stole wigilijnym (ładna). Daje uczestnictwo w potężnym ruchu.

Krytyka WOŚP

Nie chcę rozwodzić się nad tym. Przede wszystkim nie orientuję się w finansach Orkiestry, nawet nie znam – i chyba nie chcę poznać – mechanizmów regulujących jej działanie wewnątrz. Nawet nie mam ochoty zastanawiać się, kto zarabia na Orkiestrze, kto, ile zyskał, ile Jurek Owsiak ma dzięki Orkiestrze majątku i tak dalej. Zaglądanie komuś do kieszeni jest bardzo amerykańskie, ale też w USA te kieszenie stoją otworem i jest to normalne; mnie nauczono, że, po pierwsze, za pracę należą się pieniądze, a po drugie, że nie należy sprawdzać, ile kto zarabia, tylko samemu pilnować swojej pracy. Uznaję, że to, co robi Jurek Owsiak – efekty jego pracy – jest dobre, ergo uważam, że należy mu się za to dobra płaca.

Ale nie. Przecież trzeba zadać pytanie, kto i ile ukradł. Nie wchodzę do sklepów, w których, jakoby dla mojego dobrego samopoczucia i mojego własnego bezpieczeństwa, muszę oddać na wejściu torbę lub plecak, bo sklep obawia się złodziei. Sklep uznaje mnie tym samym za złodziejkę i skoro w taki sposób do mnie podchodzi, to ja tam nie wchodzę. Podobnie nie zadaję się z ludźmi, którzy zamiast przyjrzeć się efektom choćby społecznym, o materialnych już nie pisząc, zastanawiają się, kto, ile ukradł.

Trzeba jeszcze pomyśleć o deprawacji młodych ludzi, którzy na uczciwych obywateli napadają, żądając pieniędzy – nieuczciwie zbierają, napychając sobie kieszenie pieniędzmi z puszki. Albo zbierają uczciwie, a potem nieuczciwie przywłaszcza sobie te pieniądze Jurek Owsiak. Zastanawiam się, jaki mógłby być procent tego przywłaszczania – ciekawe, czy taki sam, jak w społeczeństwie polskim?

A może to jest po prostu zazdrość, że nikomu innemu nie udało się tak porwać tłumów, jak Jurkowi Owsiakowi? Facet śmieszny, w kolorowych portkach, nie mówiący, lecz ryczący (szczególnie pod koniec dnia), nie ma nic wspólnego z powagą zbierania, z powagą ofiary, wspomagania. Trochę antybohater i jednocześnie łatwy cel ataków.

Wreszcie ostatnia linia krytyki: to państwo jest od tego, żeby zapewnić sprzęt konieczny do ratowania życia dzieci, a nie jakaś fundacja. Od tego mamy NFZ. Państwa nie wolno wyręczać w podstawowych obowiązkach. Otóż państwo nigdzie, w żadnym kraju, nie jest w stanie zrobić wszystkiego, stąd na całym świecie istnieje dobroczynność. Amerykańskie biblioteki, choć powinny były według takiego myślenia być powołane przez państwo (tak, wiem, są zasadnicze różnice między USA a Europą), noszą imiona swoich założycieli-fundatorów. W Europie Zachodniej także pojawiają się nazwiska fundatorów na sprzęcie medycznym czy w kulturze. Państwo opiekuńcze, realizujące wszystkie potrzeby obywatela, od kołyski (w tym kontekście od łożyska) aż po grób, skończyło się wraz z upadkiem tzw. komunizmu i chyba tylko sentymentom i nostalgii za poprzednim systemem jestem w stanie przypisać żądania, by państwo nadal je realizowało. Co ciekawe, te postulaty słyszę najczęściej od najbardziej zajadłych krytyków poprzedniego systemu, ale składam to na karb wybiórczej pamięci – pamiętam z tzw. komuny tylko to, co złe, a nie wiążę z komuną tego, co dobre (?). Mecenat prywatny, darczynienie, charytatywność – to słowa naszemu społeczeństwu znane tylko z zagranicznych filmów. Kto daje, ten głupi, bo sobie nie zostawia. Trudno się dziwić, że krytykuje się działanie na rzecz innych. Trudno się dziwić, że wymaga się od państwa, by to ono otaczało pełną opieką wszystkich – czym skorupka za młodu nasiąkła…

A jak to było ze mną? Jak ja, jednostka w tym społeczeństwie, które tak krytykuję, znalazłam się w spotkaniu z WOŚP?

Gdy orkiestra się zaczynała, byłam w liceum. Byłam „celem”, to był ten wiek. Tymczasem podniosłam nos do góry, powiedziałam: ja nie jestem z „wami”. Co to dla mnie znaczyło to „wami”, to „wy”? Inni, nic więcej. Nie tacy jak ja, niesłuchający takiej muzyki jak ja. Radiowej Trójki nigdy nie słuchałam, w telewizyjnej „Kręciole”, na którą rzuciłam kilka razy okiem zachęcona przez przyjaciółki, nie znalazłam tego, czego szukałam, padały tam odpowiedzi skierowane niby do mnie, ale ja zadawałam inne pytania. Trudno się dziwić, że w szale młodzieńczej kontestacji akcję Jurka Owsiaka odrzuciłam. Tak było przez kilka lat – uciekałam przez koleżankami i kolegami goniącymi za mną z puszkami, bo byłam „inna” niż oni.
Byłam już na studiach, gdy odbywał się finał bodajże piąty lub szósty. Czy ja wrzucałam wtedy grosz do puszki? Nie. Z domu nie wychodziłam. Kontestacja młodzieńcza zamieniła się w kontestację społeczną. W tym czasie byłam asocjalna, nie potrafiłam uczestniczyć w zbiorowych akcjach. Czy teraz potrafię? Wątpię.
Na początku XXI wieku w czasie kolejnego finału musiałam tłumaczyć obcokrajowcom we wszystkich znanych mi językach, o co chodzi. Dlaczego dzieciaki z puszkami za nimi gonią i liczą, że do puszek wpadną euro. Wtedy po raz pierwszy zdałam sobie sprawę z tego, że idea WOŚP jest nieprzetłumaczalna na obce języki. Mogę opowiedzieć po angielsku, niemiecku czy po francusku, co się dzieje, skąd się wzięło, dlaczego, ale w żadnym z tych języków, a nawet po polsku, nie wytłumaczę, czym dla Polski stała się orkiestra.

Trzy etapy rozumienia (czy aby „zrozumienia”?), co to znaczy WOŚP. W wymiarze moim, indywidualnym zupełnie. I kilka myśli, jak pisałam, towarzyszących mi w tę świąteczną niedzielę styczniową, niewyczerpujących temat, ale dręczących mnie, szczególnie, gdy pół Polski daje, a drugie pół Polski czuje się w obowiązku powiedzieć, dlaczego nie daje i dlaczego nie wolno dawać.

Nawet dobroć potrafi nas podzielić. Nawet dobry, zbożny cel potrafi nas skłócić.

Ponieważ nadal jestem asocjalna, nadal nie lubię się przyłączać do jakiejkolwiek grupy i nie umiem współdziałać. Sposób mówienia Jurka Owsiaka do mnie nie trafia, denerwuje mnie wszechobecne „Sie ma”, wyślę sms. Taaaaak.

Tags: polska, pomoc

W oczekiwaniu…

Posted on 3 grudzień, 2011 in życie

Gdy grudzień nad domami wczesnym zapada zmierzchem,
gdy nie wszystkie zgrabione liście przegniły jeszcze,
gdy słońca tęsknimy, żonkile wspomniawszy złote,
gdy na wino i piwo grzane mamy ochotę,
gdy koce zbyt chłodne, gdy kołdra pięt grzać nie może,
gdy śliskie i myśli, i słowa mgliste są trochę,
gdy – wreszcie – ramieniem wspieram ławki, lata cienie,
wiem już na pewno: to jest zimy piękno jesienne.

Tags: wiersz, zima

Muzyka w kościołach – krakowskie kontrowersje

Posted on 28 listopad, 2011 in kultura

Kuria krakowska, w cieniu miłościwego kardynalskiego kapelusza Don Stanislao skryta, ogłosiła, że Vivaldi czy Chopin w kościołach diecezji nie przejdą. Koncertów biletowanych nie wolno urządzać, bo się nie godzi. Przecież – jak ja sobie to tłumaczę – nawet Jezus kupców ze świątyni wygnał, więc i muzyków usunąć należy. Zakaz ów (który ponoć wg niektórych zakazem wcale nie był, tylko przypomnieniem) czym prędzej uchylono, rozrzucając winę wokoło, na kogo padnie…

Ile razy miałam przejścia z zakonnicami (najczęściej) grającymi (to nadużycie słowne) na organach w wiejskich kościołach, gdzie zdarzyło mi się państwu młodym przygrywać na flecie w czasie ślubnej mszy? Nie wiem. Nie chcę krzywdzić zakonnic, bo podobne sytuacje przechodziłam również z panami organistami.
Pal licho (ups, ależ słowo w kontekście kościelnym!) wiejskie kościoły, choć wiadomo, że wieś dzisiaj to już nie to samo, co kiedyś. W jednym z szacownych krakowskich kościołów, nie powiem w którym, by reputacji nie psuć, dowiedziałam się, że żadna „awemaryja”, żaden „Bach czy Gunod” nie przejdą, bo można, w zależności od okoliczności, wybrać „Łzy matki” lub inną piosenkę. Okazja była wesoła, więc, mimo tytułu (matki na ślubach dzieci swoich płaczą), wybrałam inną piosenkę, której jednak już nie pomnę. Państwo młodzi również nie pamiętają, gwarantuję to, a gdyby to choćby ów „Szubert” był czy „arianastruniegie”, to by pamiętali, potrafiliby powiedzieć, co im zagrałam.
Raz się uparłam i państwo młodzi też się uparli. „Wstrzeliłam się” w pustkę dźwiękową w czasie komunii. Zakonnica-organistka zbladła, a ja z uśmiechem na twarzy (dla tych, co nie wiedzą: na flecie grając, zawsze się ma uśmiech na twarzy, takie zadęcie!) wygrałam kawałek przepięknej sonaty J.S. Bacha, wprawdzie oryginalnie z akompaniamentem, ale, wobec stanowczego sprzeciwu potencjalnej akompaniatorki, poszło solo. Też było pięknie. Państwo młodzi płakali, ja płakałam, pewnie i Bach, w niebie dla muzyków, płakał z radości, że przekroczyłam wyznaczoną granicę.

Zagrałam tę część, która zaczyna się w 20:27 minucie nagrania

To moje wspomnienia, trochę pseudokombatanckie, bo jednak historykiem jestem, nie muzykiem (tak trochę muzykiem też, dyplom w końcu mam, na półce). Koleżanki moje, koledzy – profesjonaliści, potrafiliby więcej historii opowiedzieć, z których powstałby piękny tom wspomnień o muzyce w kościele. Przecież poza muzyką jest jeszcze wielka sfera stroju – pamiętam dobrze mamę przygotowującą się do każdego koncertu w kościele, szczególnie u św. św. Piotra i Pawła w Krakowie, jak do wyjazdu na Syberię i to kibitką, nie I klasą „transsibu”. Kilka swetrów, szal, ze dwie pary rajstop, spodnie, ciepłe buty. Jak tu grać „na cebulkę”? Jeszcze na flecie mały problem (choć wydaje się, że usta przymarzają do ustnika i strój leci), ale kwintet smyczkowy? puzonista? Jak się ruszać w takim stroju? Lata minęły, kościoły się ogrzewa, nie jak dawnej, i panie występują w strojach co najmniej krępujących wszystkich poza nimi samymi, zdaje się.

Wracam do adremu. Do zakazu czy też interpretacji regulacji kościelnych.

Historia muzyki zachodniej to historia muzyki kościelnej, głównie chrześcijańskiej, katolickiej i protestanckiej – taką miałam wiedzę (nędzną) po wyjściu ze szkoły muzycznej II stopnia. W III klasie tejże szkoły, czyli jakby w I klasie ówczesnego liceum, nauczono mnie, że historia muzyki zaczyna się w starożytnosci, ale o tym nic nie wiemy, znamy tylko skale (śpiewaliśmy w tych skalach, jeszcze w podstawówce, co było przypadłością okrutną). Później dowiedziałam się, że wiemy całkiem sporo o starożytnej muzyce greckiej, a nawet się ją nagrywa, zrekonstruowaną, oczywiście, na podstawie przekazów w piśmie i ikonografii. Do dziś mam w pamięci jedno zdanie w zeszycie skrzętnie zapisane: „śpiewy synagogalne dały początek chorałowi gregoriańskiemu”. Tak oto gładko przeszliśmy jesienią 1990 roku od starożytności do średniowiecza w muzyce, a zarazem do muzyki niechrześcijańskiej i nie rozwijanej w „cieniu katedr”. O muzyce popularnej, niekościelnej, usłyszałam przy okazji wykładu o średniowieczu, a i wtedy niewiele (minnesingerzy, meistersingerzy, trubadurzy i truwerzy, goliardzi i inni, im podobni), a potem, nagle, objawiła się przede mną camerata florencka (chyba świecka twórczość mistrzów niderlandzkich mi w szkole umknęła …). Potem, już samodzielnie, zaczęłam odkrywać „inne” muzyki. Folki, nie folki, muzykę Grecji starożytnej, śpiewy bizantyńskie, oszołomieniem skończyło się przesłuchanie Carmina burana nie w opracowaniu C. Orffa, lecz w próbie odtworzenia, jak to mogło być wykonywane w średniowieczu (jest takich prób kilka, jeśli nie kilkanaście!).

Do czego zmierzam: otóż do tego, że mimo wszystko, chcemy czy nie chcemy, zachodnia kultura muzyczna nierozerwalnie związana jest z kościołami – tam ją wykonywano, dla świątyń i celów religijnych ją komponowano, ludzie Kościoła ją sponsorowali i, dzięki nim kultura się rozwijała.

Ludzie Kościoła jednak co pewien czas (perfidia?) wprowadzali rozmaite zakazy, przepisy i regulacje dotyczące muzyki. Jednym z najbardziej przerażających (wiem, zasunę z tzw. grubej rury) był zakaz wykonywania przez kobiety muzyki (nie tylko muzyki – w ogóle występowania na scenach), który zaskutkował seryjną produkcją kastratów – ktoś sopranowe partie wykonywać musiał. Ciekawostką jest to, że akurat ten sam człowiek zabronił kobietom występów publicznych i również zabronił kastrowania chłopców.

Papież Sykstus V

Pierwsze stymulowało jednak drugie. Wspominam o tym w ogóle z jednego powodu. Wydaje mi się, że jest to dobry (drastyczny) przykład na pewne „zakręcenie” Kościoła w regulacjach związanych z muzyką. Oficjalnie zabrania się kastrowania, a jednocześnie przymyka się oko na przypadkowe wytrzebienie, które, skoro już się dokonało, a śpiewak jest doskonale wyszkolony, wiedzie go bezpośrednio do Kaplicy Sykstyńskiej, pod papieski płaszcz.

Właśnie, regulacje.

Kościołów, zgodnie z zasadami przyjętymi przez Kościół katolicki, a dotyczącymi sposobów wykorzystania świątyń

zabrania się [w świątyniach] tego, co jest obce świętości miejsca.

(kanon 1120 Kodeksu Prawa Kanonicznego)

Oczywiście, można to rozumieć literalnie i zakazać wszystkich rzeczy, które są „obce”. Można też podejść do tego inaczej i zastanowić się nad tym, co to znaczy „świętość” miejsca i jak ją zachować.

Nic, co świeckie, nie powinno bowiem mieć miejsca w naszych świątyniach

– powiedział (nieładnie stylistycznie, bo „mieć miejsce” to germanizm; lepiej byłoby „się odbywać”), zgodnie z doniesieniem „Gazety Krakowskiej” metropolita krakowski i ciągnął:

Nie łudźmy się, nie dotrzemy do wiernych przez muzykę, która nie ma inspiracji religijnych, chociażby była napisana przez wybitnych kompozytorów, nawet głęboko wierzących.

Nie mam kompetencji, by rozważać ten problem (poza drobną refleksją, że może jednak przez muzykę świecką da się dotrzeć do pokładów emocji ludzkich, od których jeden drobny krok do religijności wiedzie – poza takimi zatwardziałymi niewiaruchami jak ja). Pozostając jednak w sferze muzyki tzw. poważnej czy klasycznej, mogę stwierdzić, że wystarczy bywać tam, gdzie się ją wykonuje, by zaobserwować towarzyszące jej zawsze najwyższe skupienie i ciszę. Publiczność zachowuje się nie tylko grzecznie i kulturalnie, ale i godnie (pomijam koncerty szkolne, na których ulubioną zabawą jest „upadanie” metalowego numerka z szatni na ziemię). Kto na koncerty do filharmonii chodzi, ten o tym wie. W Krakowie wśród zorientowanych jest niewątpliwie kardynał Franciszek Macharski, którego wysoka i szczupła postać patronowała wykonaniom muzyki wszelkich rodzajów i gatunków z wysokości loży tzw. dyrektorskiej w Filharmonii Krakowskiej (ups, przepraszam, nie nauczyłam się: Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie). Kardynał pojawia się nadal w tej loży, zawsze tak samo sympatycznie przyjmowany przez filharmoników. Szkoda, że aż tak wielką muzyczną pasją nie zaraził swego następcę w krakowskiej Kurii, bo kardynała Dziwisza ze świecą szukać na koncertach.

Z mojego więc, zupełnie laickiego punktu widzenia, na dodatek zepsutego przez miłość do muzyki niemalże bezkrytyczną i pragnienie jej słuchania we wszystkich wnętrzach – w filharmoniach, operach, szkołach, w mieszkaniach prywatnych, na dworcach, w centrach handlowych i małych sklepach, i nawet na ulicach – publiczność przeniesiona z sali filharmonicznej do kościoła będzie się zachowywała godnie, przestrzegając świętości miejsca, nie zakłócając sacrum. Muzyka zaś dopełniać będzie piękno miejsca. Muzyka bowiem, bez względu na jej źródło – świeckie czy sakralne – zawsze jest pięknem.

Zastanówmy się – wrócę do historii – jak rozwijałaby się muzyka, którą dziś nazywamy klasyczną, na przykład w renesansie bez wsparcia Kościoła. Gdzie wypowiadałby się Palestrina? Jak doszedłby do mistrzostwa rzeczony Vivaldi, gdyby nie był księdzem? A czyż to nie właśnie w kościołach rozpłomieniła się wcześniej niż gotyk polifonia niderlandzka, pozostawiając orgię głosów i chórów, dopiero przez wspomnianego Palestrinę uporządkowanych?

Wszystko w kościołach, wszystko dzięki Kościołowi… Dziś także Kościół pozostaje jednym z największych mecenasów twórczości religijnej i trudno wyobrazić sobie znawcę muzyki współczesnej, który pomija dzieła Henryka Mikołaja Góreckiego czy Arvo Pärta.

O co właściwie chodzi? Myślę, że chodzi o pieniądze. Z imprez biletowanych dochody czerpie dana świątynia, w Krakowie np. kościół św. św. Piotra i Pawła, już wspomniany, niezwykle zimny, trudny do ogrzania. Zgodnie z informacją z „Gazety Krakowskiej” pieniądze pozyskiwane z organizowanych koncertów przeznaczano na ogrzewanie kościoła. Najwyraźniej jednak (tu hipotetyzuję! ostrzegam) nie odprowadzano z tego tytułu „świętopietrza”.

Zgadzam się zatem z wnioskiem, by kościoły zamknąć dla koncertów świeckich, nie będzie się propagować muzyki tworzonej przez ateistów, Żydów i masonów (np. msze Mozarta – wykluczone, za to Bach, choć luteranin, to zgodnie z polityką ekumenizmu, będzie mógł być wykonywany, choćby msza h-moll, a nawet kantaty). Zgadzam się i proszę Kurię krakowską o ponowne przemyślenie sprawy. Jednocześnie uprzejmie proszę o rozważenie zaprzestania biletowania zwiedzania Katedry na Wawelu (z grobami królewskimi, dzwonem Zygmunta włącznie oraz Smoczą Jamą – ups, przepraszam, to już z rozpędu dodałam) i Kościoła Mariackiego w Krakowie, jak również kilku innych świątyń na terenie Polski. Dziękuję.

PS W ramach bonusa wypowiedź Marka Jurka, który zachęca do dalszej pracy nad „teocentryzacją naszego życia religijnego i politycznego”. Polecam uczestnictwo w mszy świętej oprawionej muzycznie przez J.S. Bacha.

PS2 Nie, nie, nie. Nie zamierzałam nikogo krytykować. Zastanawiam się nad owym „zakręceniem”, ot tyle…

Tags: Kościół, Kraków, muzyka

Montserrat Figueras (1942–2011)

Posted on 24 listopad, 2011 in kultura

Chwyciła mnie za serce lata temu, głos nieziemski, jeśli anioły śpiewają, to Montserrat Figueras jest między nimi, prowadzi ich chóry. Tyle piękna nam zostawiła, na lata będzie, nuta po nucie, zbierać je będziemy, cieszyć się, płakać na zmianę, wspominając czarne włosy i głębokie oczy, i te dźwięki.

Lux Feminae – nie mogła wybrać lepszego tytułu dla swojej autorskiej płyty, z której pochodzi zjawiskowa muzyka. Wciela się na niej w wiele ról, które kobiety przyjmują w życiu – kobieta tajemnicza, matka, kobieta bawiąca się…

Popatrzcie też na Prolog do Orfeusza C. Monteverdiego (1607), pierwszej opery tego kompozytora, jednej z pierwszych w ogóle w historii muzyki (zgodnie z informacją na YT, umieszczanie filmu na stronach zostało wyłączone na żądanie).

Montserrat Figueras występuje w roli bogini Muzyki; w prezentowanym fragmencie zapowiada historię miłości Orfeusza i Eurydyki, bardzo lubiany temat wczesnych oper, gatunku, którego powstanie datuje się na 1597 rok.

Zwróćcie uwagę na teatralizację występu; wszystkie koncerty zespołu prowadzonego przez Jordiego Savalla, prywatnie życiowego partnera Montserrat Figueras, były starannie zaplanowanymi spektaklami. Wykorzystywano w nich grę świateł, siłę słowa, muzycy, także z orkiestry stawali się aktorami. Tu mamy do czynienia z prawdziwym scenicznym wykonaniem opery Monteverdiego, trudno się temu dziwić, lecz takie teatralne zabiegi Savall stosował również w prezentacjach estradowych.

Jordi Savall regularnie przyjeżdżał do Krakowa, pokazywał u nas kolejne programy. W tym roku mogliśmy się wybrać na La Tragédie Cathare, jeden z najnowszych spektakli, w który występowała także Monserrat Figueras, jednak artystka się nie pojawiła, zgromadzoną publiczność poinformowano, że przed występem powstrzymała ją choroba. Domyślam się tylko, że ten sam powód, ta sama choroba, ją zabrała.

Przychodzi mi na myśl jeszcze książka i film (bardziej znany niż sama powieść) – Wszystkie poranki świata. Dzięki muzyce do tego filmu Jordi Savall i jego zespoły zyskali olbrzymią popularność. Można nawet powiedzieć, że to dzięki temu filmowi i tej ścieżce dźwiękowej muzyka dawna wykonywana w sposób historycznie poinformowany stała się powszechnie znana.
Historia opowiedziana przez autora książki, Pascala Quinarda (polecam też notę Krzysztofa Rutkowskiego o pisarzu), to dzieje znajomości dwóch wielkich muzyków XVII wieku: M. (Jean) de Sainte-Colombe i Marina Marais, wirtuozów violi da gamba, komponujących także na ten instrument. Jordi Savall jest współcześnie najlepiej znanym gambistą, dzięki niemu gamba nie tylko stała się na powrót znana, ale i ponownie wróciła na sale koncertowe, także w muzyce współczesnej.
Dziś, myśląc o tym filmie (bo, choć czytałam książkę, to jednak film, mistrzowsko zrobiony przez Alaina Corneau, to film wywarł na mnie większe wrażenie), przypomina mi się historia życia M. de Sainte-Colombe, jeden z wątków całej opowieści.

Gambista ów usunął się z dworu królewskiego, jak to ujmuje P. Quinard, po śmierci żony i na prowincji wychowywał dwie córki, muzykując z nimi (przepiękny duet córek Une jeune fillette, śpiewany przez Monserrat Figueras i Marię Cristinę Kiehr, z akompaniamentem Jordiego Savalla na violi da gamba i Rolfa Lislevanda na lutni) lecz odmawiając im czułości i miłości matczynej. Pustelnicze ich życie przerwał Marin Marais, szukający nauczyciela na miarę swego talentu, mistrza gamby, jakim był M. de Saint-Colombe.

(Jean Rousseau, wielki gambista i autor Traktatu o violi, 1687 o M. de Saint-Colombe)

Nie o tym chciałam pisać. Nie wiem – i nikt tego nie wie – kim dla M. de Saint-Colombe była jego żona. Dla Jordiego Savalla Montserrat Figueras była nie tylko partnerką w życiu, ale i na estradzie, jak również w poszukiwaniach muzycznych i przedsięwzięciach wszelkiego rodzaju. Czy Jordi Savall usunie się z życia, jak uczynił jego znakomity poprzednik, którego twórczość rozsławił muzyką do filmu Wszystkie poranki świata?

Mój ulubiony fragment z filmu – zdmuchnięcie świeczki, to czasem jak zamknięcie nieprzeczytanej książki. Zakończenie czegoś, co zakończonym być nie powinno. Z tym końcem nie godzi się M. de Saint-Colombe, który mówi do swojej zmarłej żony:

Minęło dwanaście lat, ale pościel w naszym łożu nie wystygła.

M. de Saint-Colombe, Les Pleurs

Weszłam na stronę wytwórni Alia Vox, własnego wydawnictwa muzycznego Jordiego Savalla. Nie zaskoczyła mnie strona główna ani rozbrzmiewająca muzyka. Jakże inaczej uczcić pamięć ukochanego człowieka, jeśli jest się muzykiem…

Udostępniłam wiele linków do Wikipedii, która wszakże albo skąpi informacji, albo podaje je błędnie. Wiem, to nasza – moja – wina, to my tworzymy Wikipedię, pisząc i edytując hasła lub po prostu przekazując pieniądze na działalność, gdy brak nam wiedzy. Zwracam na to uwagę, bo w haśle polskim poświęconym Montserrat Figueras podano jako datę jej urodzin rok 1948. Ja, w tytule posta, wybrałam rok 1942, jak informuje wytwórnia Alia Vox na swojej stronie. Polecam więc dalsze poszukiwania, szczególnie na temat twórczości M. de Saint-Colombe i Marina Marais. Polecam także, jak zawsze, sięgnięcie do źródeł – do nagrań Montserrat Figueras i Jordiego Savalla.

Tags: barok, Film, opera, wspomnienie

Muzeum Narodowe w Krakowie i niepełnosprawni. O tym, że należy przy sobie nosić Dziennik Ustaw, nawet idąc do muzeum

Posted on 21 listopad, 2011 in muzeum

Moja mama należy do tych krakowskich pańć, które z upodobaniem latają na wszystkie wystawy oferowane przez krakowskie muzea. Jest niemal idealnym targetem – według słów prof. Marii Poprzęckiej, zasłyszanych w niedawnej audycji w Programie Drugiem Polskiego Radio – „starsza pani, emerytka, z drugą starszą panią pod rękę”. Niemal, bo pod rękę zabiera mojego tatę. Niemal, bo poza tym, że jest emerytką, jest także inwalidką, ma orzeczoną niepełnosprawność narządów ruchu.

Niepełnosprawność owa datuje się od lat moich jeszcze szczenięcych, ale dopiero całkiem niedawno zyskała oficjalne potwierdzenie lekarskie i idące za tym wszelkiego rodzaju ulgi. Najbardziej cieszy się mama z możliwości parkowania właściwie wszędzie, bo, jak wspomniałam, jest inwalidką narządów ruchu. Ogromnie się uradowała, że orzeczona niepełnosprawność umożliwia jej również korzystanie z ulgowych biletów do muzeów państwowych (o czym poinformowała ją miła pani kasjerka w jednym z muzeów – tu biję głową o ziemię, przepraszając, że nie przypominam sobie, które to muzeum było, a przecież takie czyny należy wspominać) wraz z opiekunem, czyli osobą towarzyszącą, czyli tatą pod rękę.

Pech chciał, że uzbrojona w tę wiedzę (nabytą, jak pisałam, w muzeum!) mama wybrała się do Muzeum Narodowego w Krakowie na wystawę czasową Turner – malarz żywiołów, która krakowski światek ekscytuje i ekscytować będzie aż do 8 stycznia 2012 roku (o ile wraz z wybiciem północy 31 grudnia nie nastąpi koniec świata…). I w muzeum tym, w kasie, dowiedziała się, że:

Nie ma prawa do żadnej ulgi, bo nie ma I grupy inwalidzkiej.
Opiekun w ogóle nie ma prawa do żadnej ulgi.
Pani w kasie nie będzie dawała żadnej ulgi, bo jeszcze by musiała za tych wszystkich inwalidów niby płacić albo co.

Mama nie jest osobą nastawioną wojowniczo do świata, spokojnie usiłowała wytłumaczyć, że jej nie zależy na tych paru groszach, ale tak ją poinformowano w innym muzeum, w innej kasie, więc sądziła i tak dalej. Wstawiła się za nią młoda dziewczyna, również stojąca w kolejce – wyraziła opinię na temat pani w kasie, zachowującej się niezbyt odpowiednio i nader niegrzecznie.

Zupełnie pomijam fakt, że to moja mama. Naprawdę. Nikomu nie należy się takie traktowanie, tym bardziej, że pani w kasie błądziła.

Otóż zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 czerwca 2008 r. w sprawie określenia grup osób, którym przysługuje ulga w opłacie lub zwolnienie z opłaty za wstęp do muzeów państwowych, oraz rodzajów dokumentów potwierdzających ich uprawnienia nie tylko mamie przysługuje wstęp ulgowy, ale również opiekunowi, czyli tacie. Na dodatek – warto zauważyć – w rozporządzeniu nie ma mowy o jakichkolwiek grupach inwalidzkich. Przyznaję, że nawet nie wiem, którą grupę mama ma, o ile w ogóle jeszcze jakieś grupy obowiązują… Pani kasjerka powinna, owszem, zapłacić za zarówno niegrzeczne zachowanie, jak i brak wiedzy.

Zapłacić, oczywiście, nie w dosłownym znaczeniu. Może jednak ktoś by ją choć pouczył o tym, że należy być grzecznym i uprzejmym? Co do wiedzy na temat stanu prawnego, to jest to niewątpliwie rola zwierzchników – poinformowanie personelu o obowiązującym prawie. Cóż, 2008 rok, z którego pochodzi przywołane rozporządzenie, minął stosunkowo niedawno temu, a, jak sobie wyobrażamy, muzea zajmują się tylko omszałą, sfilcowaną przeszłością… Choć nie! Ależ przecież Muzeum Narodowe w Krakowie „robi” także w sztuce współczesnej (vide aktualna wystawa Katarzyny Kozyry).

Moje, tak, tak to nazwę!, rozżalenie na całą sprawę rozżarza jeszcze to, że wczoraj akurat był Dzień Otwartych Drzwi i krakowskie muzea zapraszały na wystawy stałe, czasowe i organizowały rozmaite atrakcje, by przyciągnąć zwiedzających (mnie przyciągnęło Muzeum Inżynierii Miejskiej, ale szybko stamtąd uciekałam, o czym, mam nadzieję, napiszę wkrótce). Muzeum Narodowe również, z wyjątkiem wszakże wystawy czasowej Turnera – nawet nie wiem, dlaczego tak się stało, że akurat na Turnera nie można było w ramach „otwartych drzwi” wejść. Pewnie, można powiedzieć, że mama chciała, mówiąc pospolicie, naciągnąć muzeum na darmowe wejście – zaoszczędzić jeszcze trochę z ulgowych biletów jej i tacie przysługujących i zobaczyć Turnera za friko. Nie wiem, ale myślę sobie, że mama o tych „drzwiach” nawet nie wiedziała, jakoś takie informacje trochę się o nią obijają (z całym szacunkiem do mamy; tato, wiem, że to czytasz!).

Trochę się naśmiewam, trochę rozdmuchuję sprawę, trochę mi przykro (nie trochę, nie), że moją mamę tak potraktowano, ale w gruncie rzeczy chodzi o coś więcej. Chodzi o respektowanie prawa i jego upowszechnianie. Po co w ogóle mnożyć ustawy, rozporządzenia, dyrektywy i im podobne, jeśli potem decyduje o stosowaniu prawa w praktyce pani w kasie, niezpoznana z najnowszymi regulacjami? Przypomina mi to wydarzenie na Ukrainie, sprzed lat bodaj dwunastu (koniec lat dziewięćdziesiątych, już nie pomnę jak bliski koniec), gdy naszą autokarową wycieczkę studentów historii zatrzymał patrol ukraińskiej milicji. Panowie z pałkami przy biodrach dowodzili, że przekroczyliśmy mnóstwo mnóstwo przepisów prawa drogowego obowiązującego na Ukrainie. Nasz kierowca, nie w ciemię bity i wiele razy po dziurawych (pardon) ukraińskich drogach jeżdżący powiedział przytomnie, że te wszystkie przewinienia obowiązywały, a jakże, w starym kodeksie drogowym, ale tenże przestał obowiązywać jakieś pół roku temu. Równie przytomni milicjanci (i pewnie przygotowani na tę błyskotliwą odmowę poddania się karze) odparli, że oni „tego nowego kodeksu drogowego nie dostali, więc stosują się do zasad starego”.

Ukrainizacja życia społecznego opartego na prawie, chciałoby się demagogicznie zawołać, mając na myśli panią z kasy Gmachu Głównego Muzeum Narodowego w Krakowie. Jest w tym jednak cierń i krzyk go poruszy, krew się poleje, rana zaboli. Bo, poza uroczą ukraińską anegdotą (której przecież nie skończyłam opowiadać – karze kierowca się poddał, na mandat zrzuciliśmy się solidarnie, całym autokarem, na ten i wiele następnych, bo patrole milicyjne na ukraińskich drogach były wówczas tak częste, jak dziury w ukraińskich drogach) przyszła mi do głowy jeszcze wawelska historia, o której więcej przeczytacie na blogu Ewy i Marka Wojciechowskich i w związku z tym nie będę się nad nią rozwodziła.

Od Turnera i mojej mamy do egzekwowania prawa w Polsce – tak oto biegają dziś moje myśli, zamuzealnione do głębin. Dlaczego w ogóle o tym piszę? Z jednej przyczyny. Muzea nie mają najlepszej prasy w Polsce. Nie są wdzięcznym tematem reportaży telewizyjnych czy radiowych, tylko kilka muzeów przebija się na pierwsze strony prasy. Tymczasem muzea walczą o zagospodarowanie czasu wolnego społeczeństwa, które, źle przyjmowane, ucieknie z galerii sztuki i historii do galerii, hmm, handlowych. Pani w kasie będzie mogła się przekwalifikować na panią w, hmm, kasie w supermarkecie, gdzie jednak nieuprzejmość poskutkuje natychmiastowym, hmm, wylotem. Hmm, wizja nader ponura, niemal jak atmosfera niektórych obrazów Turnera…

PS 1. A dlaczego w ogóle robię taką reklamę Muzeum Narodowemu w Krakowie? Sama nie wiem. Może czarny PR uprawiam?

PS 2. Na Turnera, psia kostka, się wybiorę, bo szybciej mi pójść z Kazimierza na Błonia niż z Balic na Heathrow, Luton czy Stansted polecieć.

PS 3. Tata, wiem, że to czytasz! Nie musisz komentować!!!

Tags: Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie, niepełnosprawni, prawo, wystawa

Muzealny szok, czyli rozmowa telefoniczna z muzealnikami

Posted on 17 październik, 2011 in muzeum

Być może to przypadłość wiążąca się z wykonywaną przeze mnie pracą albo problem leży w mojej zbytniej dociekliwości, usiłowaniu zrobienia czegoś więcej, zachęcenia innych czy zmobilizowania siebie do działania lub skorzystania z ciekawej oferty. Tak, mam na myśli muzea. I tak, znowu rozmawiałam z muzealnikami – tym razem trzema.

Wszystko zaczęło się od tego, że wyszłam z pracy wcześniej, bo choć gdy wysiadła jedna faza to po pierwsze znalazłam się w tej nieszczęśliwej połowie pracowników, którzy siedzą na laptopach i mogą, po wyłączeniu prądu, pracować nadal na baterii, a po drugie ta akurat faza nie dotknęła internetu, ale jednak po chwili wysiadła również druga faza, odcinając mnie skutecznie od świata.

Podeszłam do szefa i powiedziałam stanowczo: „Idę do domu, bo nie ma internetu, a ja prezentację wykańczam w internecie”, „Musisz w internecie?” – zainteresował się szef (spoglądając w okolice szafy serwerowej), „Tak” – zaśmiałam się – „tak się jakoś przyzwyczaiłam”. „Rozwydrzona baba” – roześmiał się również szef – „ależ masz przyzwyczajenia!”, na co ja powiedziałam, kiwając głową: „Oto, co brak prądu robi z mężczyzn”. Pośmialiśmy się jeszcze chwilę, a potem spakowałam się, myśląc już o tym, że jutro będę w Warszawie.

Bo otóż jutro będę oglądać Warszawę po powstaniu warszawskim na aplikacji z rozszerzoną rzeczywistością przygotowanej na platformie Layar przez Muzeum Powstania Warszawskiego i agencję adv.pl. Rzecz w tym, że choć szukałam już kiedyś mapy z miejscami, które w tej aplikacji są prezentowane, to jej nie znalazłam, ani wtedy, ani dzisiaj. Co więcej, szukałam nie tylko ja (zawsze myślę, że skoro ja nie mogę czegoś znaleźć, to znaczy, że jestem po prostu głupia, ale tym razem miałam partnera w tych „badaniach”, o którym, że głupi, nie powiem równie łatwo).

Klops się jednak pojawił, bo ani listy miejsc, ani mapy z zaznaczonymi miejscami z aplikacji nie było. Jakże więc zwiedzać? Gdzie zacząć? Jak się poruszać? – cała seria pytań, na końcu której pojawiło się odwieczne, jakże ludzkie „jak żyć?”. W odruchu rozpaczy postanowiłam zadzwonić do muzeum. Czyli zrobiłam to, co zawsze.

Ponieważ (jak pamiętacie może jeszcze) wróciłam do domu, bo w firmie nie było internetu, zaczęłam od wspomnień z Szanghaju, gdzie rok temu na śniadania dostawałam codziennie makaron na sosie sojowym. Wtedy wydawało mi się to dziwne, ale od pewnego czasu dość często spaghetti odgrzewam na sosie sojowym i spożywam z miseczki, pałeczkami. Wspominając Szanghaj, jedną ręką mieszałam spaghetti na patelni, na sosie sojowym (pomieszany jasny z ciemnym, ot, ekstrawagancja), a drugą pacałam po ekranie smartfona, w poszukiwaniu numeru do Muzeum Powstania Warszawskiego.

Informacja o spaghetti jest stosunkowo istotna. Przygrzewanie makaronu na patelni, na sosie sojowym, zabiera około 10 minut, może trochę więcej (konieczny mały ogień, inaczej się przypala). W tym czasie zdążyłam, operując jedną ręką znaleźć numer do Muzeum na smartfonie, ten numer (ciągle jedną ręką, bo drugą mieszałam – nawiasem mówiąc bambusową łyżką, jakoś mi ten materiał pasuje do makaronu na sosie sojowym) skopiować i zadzwonić, zakładając, że połączenie z człowiekiem uzyskam po długim oczekiwaniu.

Nieprawda. Byłam przekonana, że połączę się z automatem, który poinformuje mnie, że bilety w kasie lub rezerwacja, a godziny otwarcia w internecie i tak dalej.

Zdziwienie, które mnie ogarnęło, gdy minęło może 10 sekund od wybrania numeru, a ja usłyszałam miłe „Dzień dobry, Muzeum Powstania Warszawskiego, słucham” w telefonie, przeistoczyło się w prawdziwy szok, po tym co usłyszałam w odpowiedzi na moje zapytanie. W zadziwieniu moim zapytałam bowiem tym głosem, którym przymilam się do panów na stacjach benzynowych, żeby mi „zmienili spaloną lampkę w światełku z tyłu, bo przecież nie umiem i mam za długie paznokcie” (tu je chowam za plecy, bo mam krótkie zawsze), o „tę aplikację na telefony komórkowe, co państwo zrobiliście, a ja się wybieram do Warszawy, chciałam zwiedzić, ale nie wiem, gdzie zacząć, bo nie ma mapy, gdzie mogę mapę albo listę miejsc znaleźć?”. A ów szok pojawił się, bo miły głos odpowiedział: „Nie wiem, o czym pani mówi”.

„Pięknie” – pomyślałam, energiczniej mieszając makaron na patelni – „Muzeum produkuje aplikację mobilną, reklamuje ją w całej Polsce, a jak się zadzwoni, to pierwszy głos nie wie, o czym mówię”. Pani o miłym głosie (ach, to była pani, nie nadmieniłam) wytłumaczyłam, mówiąc już nieco normalniej, o co chodzi, że aplikacja, że Warszawa’44, że są reklamy w internecie, że chciałabym, a nie ma. Mieszałam, gdy pani poinformowała, że połączy z działem promocji, który z pewnością mi pomoże.

Pomogłaby mi, akurat wtedy, trzecia ręka, bo telefon, z którego rozmawiałam był na kablu (wiecznie rozładowany smartfon…), a mój makaron już dochodził i potrzebowałam go zdjąć z ognia i przełożyć do miski stojącej dość daleko, gdy czekałam na połączenie z działem promocji. Obawiając się najgorszego (połączenie z działem promocji uzyskam, gdy będę sięgała po miskę), zdecydowałam się na ten krok. Okazało się, że słusznie, bo na połączenie czekałam, czekałam, czekałam, miskę przestawiałam, czekałam, makaron przełożyłam, czekałam, czekałam, wzięłam do ręki pałeczki, czekałam, zaczęłam konsumować, czekałam, przypomniałam sobie, że gazu nie wyłączyłam, czekałam, konsumowałam, czekałam, konsumowałam, czekałam, konsumowałam, jest! Połączyło mnie z kolejnym głosem miłej pani, jakby młodszej.

Wyłuszczyłam jej sprawę (znowu jak infantylna debilka), że ja z Krakowa, że na wycieczkę, że planuje i nie mogę znaleźć, że aplikacja mobilna, że Warszawa’44. Pani hymknęła i powiedziała, że nie może mi pomóc, bo się nie zna, ale „połączy z osobą, która z pewnością będzie wiedziała o co chodzi”.

„Cudownie!” – pomyślałam, a głośno uprzejmie podziękowałam i powróciłam do tego, co było przed chwilą. Konsumpcja i czekanie. Po dłuższej chwili (makaron się skończył, wydłubywałam pałeczkami resztki z dna miseczki, usiłując zjeść coś z pustego jak mój kot, Tuskot) na zasłyszane lekkie westchnienie w telefonie zareagowałam błyskawicznie, rozpoczynając po raz trzeci (a właściwie czwarty, licząc dwukrotne tłumaczenie pierwszej pani) opowieść o aplikacji, o wycieczce z Krakowa, o Warszawie’44, ale miły głos mi przerwał, mówiąc „przepraszam, bo chyba pani do mnie wróciła”. „O, faktycznie, w natłoku miłych głosów, nie zwróciłam uwagi, że się nie zmienił” – nie, nie, tak nie powiedziałam, grzecznie przeprosiłam i powiedziałam, że będę czekać dalej na połączenie.

Czekałam. Makaron się skończył, więc oczekiwanie zaczęłam umilać przekładaniem garnków, głaskaniem kota, z telefonu na smyczy (wpiętego kablem do kontaktu) już dawno zrobiłam mobilny smartfon (jakie to proste! wystarczy wyjąć kabel z urządzenia i robi się ze smartfona zwykłego smartfon mobilny), więc przemieszczałam się też po mieszkaniu. I czekałam…

Nagroda przyszła. Trzeci miły głos zapytał, o co chodzi. Co powiedziałam? Wiadomo: aplikacja, wycieczka z Krakowa, chciałam zaplanować, a nie wiem, gdzie iść, skąd zacząć, skąd mam wiedzieć. „To o Layar pani chodzi?” – usłyszałam, a moje szczęście granic nie znało, niemal odkrzyczałam „Tak! Tak! Layar!”, a dusza mi śpiewała te słowa na nutę Ody do radości. „Trzeba sobie Layar ściągnąć na telefon” – nie wytrzymałam, przerwałam, że ja już mam, ale nic nie widzę, bo jestem w Krakowie, a nie w Warszawie. „To już właściwie wszystko” – powiedziała pani. „Ale jak to?” – oburzyłam się – „skąd mam wiedzieć gdzie zacząć, gdzie iść, gdzie to w Warszawie jest…”, a na usta cisnęło mi się „Co robić? Jak żyć?”. Pani się stropiła i w końcu powiedziała: „Większość miejsc jest w Centrum, to jest Śródmieście, a tylko kilka na obrzeżach Warszawy”. Byłam niecierpliwa, moja rola, którą przybrałam, jeszcze przygrzewając makaron, tego wymagała. Naciskałam: „Skąd mam wiedzieć, gdzie zacząć? Czy jest jakaś mapa zwiedzania? Jakaś trasa? Może lista adresów?”. Mogło się zrobić niemiło, ale…

„Mogę Pani przesłać listę punktów” – zabrzmiało w słuchawce, jak początkowy, arpeggiowy akord „Jowiszowej” Mozarta (to znaczy optymistycznie). „To jest taka lista?!” – wyraźnie poruszona, zaczęłam dopytywać – „a może i mapa?”. Mapy, okazało się, nie ma, ale „lista jest, nie została upubliczniona, tylko przesyłana dziennikarzom. Muszę jej poszukać, bo to było dawno”.

Dawno to pojęcie relatywne. Dla mnie dawno to w XIX wieku, dla muzealnika, okazuje się, dawno to w lipcu czy sierpniu tego roku, bo aplikacja Warszawa’44 została uruchomiona 8. sierpnia (to ten moment, gdy mogę wypomnieć, że miała być 1. sierpnia i się spóźnili z launchem?). Trudno. Dawno-niedawno, listę miejsc trzeba odszukać. Powiedziałam miłej pani numer 3 (wyraźnie najmłodszy głos z wszystkich), że to wielka szkoda, że tej listy nie ma w internecie. Reakcja przerosła moje oczekiwania: „To bardzo ciekawa sugestia”.

Myślę, że pani to powiedziała nie dlatego, że to jest naprawdę bardzo ciekawa sugestia, bo przecież id**ta domyśli się, że robiąc taką aplikację, trzeba ją wyposażyć w mapę wszystkich miejsc lub listę. Nie, nie. Ponieważ Muzeum Powstania Warszawskiego i agencja adv.pl (która zrobiła tę aplikację) takiej listy nie zrobiły, znaczy, że nie są id**tami. To ja jestem „ta głupia”, której trzeba powiedzieć coś miłego, coś na odczepnego, coś, czym można mnie połechtać i uspokoić zarazem. Lub coś takiego, co się mówi na wernisażu sztuki współczesnej, gdy naprawdę nie wiemy, co powiedzieć.

Tak właśnie myślę, bo pani miło zaproponowała mi następnie, że przyśle tę listę do mnie mailem. Podyktowałam maila. „Kiedy planowana jest ta wycieczka” „ spytała jeszcze. „Jutro” – odparłam z najmilszym uśmiechem, który można przesłać przez mobilnego smartfona. Zatroskana pani obiecała, że jeszcze dziś wyśle e-maila z listą.

By nie przedłużać oczekiwania, minęły dwie godziny: w Inboksie nic, w spamie nic, fajrant w muzeum już dawno ogłosili. Taaaak. „To bardzo ciekawa sugestia” było na odczepnego… Siedzę nad komputerem, trochę marznę (kot grzeje tylko te części mnie, do których i tak uzurpuje sobie prawa – moje kolana), makaron na sosie sojowym już dawno stał się wspomnieniem i nie łudzę się, że rozmowy telefoniczne z muzealnikami do czegokolwiek prowadzą.

Podsumowanie tekstu, którego i tak nikt nie przeczytał.

1. Jestem pod wrażeniem umiejętności przełączania rozmówcy do kolejnego pracownika, którą w praktyce mi zademonstrowały dwie osoby z Muzeum Powstania Warszawskiego (ja, pracując w muzeum, tak nie umiałam).
2. W Polsce, jak zawsze, okazało się, że fajne rzeczy robimy tylko do połowy, czyli fajne ma być dla nas, którzy robią: aplikacja jest fajna, ale już sposób jej wykorzystania przez użytkowników – obojętny.
3. Makaron odgrzewany na sosie sojowym polecam gorąco wszystkim. Czas odgrzewania – oczekiwanie na pierwsze przełączenie w Muzeum Powstania Warszawskiego.
4. Wyobrażacie sobie, jaki ubaw muszą mieć pracownicy Muzeum Powstania Warszawskiego, w związku z telefonem jakiejś idiotki z Krakowa? Co najmniej taki sam, jak ja teraz, pisząc o tym wszystkim, buhahahaha!

Wniosków więcej nie mam ciekawych, bo przecież nie będę pisać o moim zdziwieniu, że dopiero trzecia osoba w instytucji potrafi udzielić informacji o dużej ciekawostce firmowanej przez tę instytucję, reklamowanej w mediach ogólnopolskich, a pierwsza z osób w ogóle nie wie, o czym do niej rozmawiam. Ech…

PS Jeśli się zdarzy, że e-mail z Muzeum nadejdzie jutro, to będę w tym samym miejscu odszczekiwać wszystkie kalumnie!

Tags: aplikacja mobilna, Chiny, kuchnia, rozszerzona rzeczywistość, Warszawa

Obrazki vs litery, czyli o tym, dlaczego projektant potrzebuje redaktora

Posted on 17 sierpień, 2011 in książki

Czasem, gdy spotykam błąd, poprawiam go, jeśli mogę. Zdarza się, że zadrżę, gdy zobaczę coś wyjątkowo paskudnego. Rzadko piętnuję, wychodząc z założenia, że każdy jest omylny. Są jednak takie sytuacje, w których nie umiem się powstrzymać.

Błąd

Ładny plakat, ładna strona. Niezła kolorystyka przykuwa uwagę. Klikając w zakładkę „Informacje o projekcie”, dowiadujemy się, że:

Projekt „Zaprojektuj swój zysk” dostarcza specjalistycznej wiedzy, metodologii i praktycznych rozwiązań, dzięki którym przedsiębiorstwa
i projektanci dowiedzą się jak skutecznie tworzyć innowacyjne wzorniczo produkty i zarządzać wprowadzaniem ich na rynek.

Brzmi dobrze i im dalej się w ten tekst wchodzi, tym bardziej idea mi się podoba. Pewnie nawet sama chciałabym pracować w ramach tego projektu, wspófinansowanego przez UE i sponsorowanego częściowo przez znane, dobre firmy z Polski i zagranicy oraz ciekawych partnerów.

Ale

Po przyjrzeniu się plakatowi, zrezygnowałam z zagłębiania się w treść portalu (chyba tylko dla celów poznawczych), a zadecydowała o tym jedna litera, a raczej jej brak.

Szanuję pracę grafików, uwielbiam wręcz siedzieć z grafikami i wymyślać koncepcję projektu, opowiadać im o czym projekt jest, by jak najlepiej zrozumieli, o co w nim chodzi, pokazywać ludzi, do których projekt jest skierowany. Lubię podpowiadać, co jeszcze można zrobić. Jeśli wytworzy się nić połączenia między grafikiem a osobą odpowiedzialną za projekt, efekt może być rewelacyjny. Ale. Znowu ale. Taki zespół, jakkolwiek byłby najlepszy, potrzebuje jeszcze jednej osoby, czyli redaktora. W tym przypadku redaktora zabrakło.

Redaktor

Wypatrzyłby od razu problem braku litery „n”. Nie będę pisać, gdzie. Przecież nie będę za Was robiła tej korekty (wiem, mieszam tu słowa redakcja i korekta, ale jestem dość przekonana, że do tematu wrócę i wyjaśnię kiedyś pełniej, czym jedno, a czym drugie jest). Znajdźcie sami to miejsce, gdzie nieszczęsnego ena nie ma.

Nagroda

Nagrodą w Wielkiej Grze reklamowanej pokazywanym tu plakatem jest wyjazd do Wiednia. Może nieszczęsny błąd w polskim plakacie wynika z tego, że strona wiedeńczyków jest pełna niezręczności i byków w wersji angielskiej?

***

Postuluję współpracę grafików, projektantów i designerów z redaktorami! Słownik języka polskiego jest nieodzownym zakupem, jeśli pracujecie ze słowem, lecz najlepszy nawet słownik nie zastąpi wyszkolonego oka redaktorskiego.

Uprzejmie zapraszam do współpracy. Ania-Redaktorka :)

Tags: design, redakcja

Google Books +1

Posted on 14 sierpień, 2011 in książki

Google Books pojawiło się, gdy „zaczęłam kończyć” pisanie doktoratu. Z przerażeniem odkryłam, że wszystkie niemal źródła, które pieczołowicie przepisywałam nieraz w całości, spędzając godziny w paryskiej Bibliotece Narodowej, są teraz dostępne w skanach z oryginału, z konwersją na pdf, z możliwością ściągnięcia ich na własny komputer, z opcją przeszukiwania tekstu… Te trzy kropki muszą wystarczyć za wszystkie emocje, które we mnie jednocześnie powstały: pozytywne i negatywne zarazem.

Google Books ze mną zostało, choć nie na tyle, na ile bym chciała. Często sprawdzałam coś w starych encyklopediach, słownikach, a nawet nieraz udało mi się znaleźć informację poszukiwaną tylko dzięki kilku udostępnianym stronom z książki chronionej prawami autorskimi. Wygoda. Prostota. Łatwość. Wiedza na wyciągnięcie ręki, na kliknięcie myszką. Wszystko to sprawia, że możemy korzystać z niej cały czas, a faktycznie korzystamy mało, bo zawsze można odłożyć na później.

Google Books przypomniało mi o sobie wczoraj, gdy na Google Plusie przeczytałam, że jest zintegrowane już z G+ i można „czytać społecznie”. Co to znaczy „czytać społecznie” w dobie digitalizacji, porównań Kindle z iPadem i walki o przedłużenie ochrony praw autorskich po smierci twórcy? Okazuje się, że książkę wyszukaną w Google Books może czytać równocześnie więcej osób niż jedna, mogą komentować i wspólnie przeżywać tekst. Niestety, choć aktywnie wspieram proces digitalizacji i pracuję na rzecz udostępniania twórczości publicznie, „czytać społecznie” znaczy dla mnie to samo, co znaczyło dla ludzi w XIX wieku. To wspólna lektura, gdy książka przechodzi z rąk do rąk, każdy po kolei czyta fragment, można się wspólnie zadumać, zasmucić, przestraszyć albo pośmiać. Kontaktu z drugim człowiekiem przy lekturze nic nie zastąpi. Cieszę się ze wszystkich możliwości udostępnianych przez Google, ale na tym odcinku pozostanę krakowską salonową konserwatystką.

Jeszcze nie jestem w kręgu „social reading”, mogę sobie pozwolić zatem na czytanie tego, co chcę i jak chcę.

Weszłam więc w wyszukiwanie zaawansowane w Google Books i wpisałam co mi przyszło do głowy. Chciałam, żeby wyszukał książki w języku polskim, opublikowane od 1600 do 1800 roku. Oto, co otrzymałam między innymi (kilka cytatów):

Pierwszy przykład:

Znaleźć to można w tej książce, na stronie 23.

Drugi przykład:

To cytat z tej książki, ze strony 20.

Trzeci przykład:

Fragmenty pochodzą z tego:

Czwarty przykład:

To z tego, s. 89-90.

Poczytałam sobie i wszystko, co z tego mi zostanie w głowie, to tyle, że kanonicy sprzed ponad 200 lat w Polsce mieli lepiej w głowach poukładane niż dzisiaj (vide przykłady 1 i 2), Linde, zamieszczając listę subskrybentów jego Słownika, wykazał się takim szacunkiem wobec nich, jakim dziś nikt już chyba się nie cechuje. Linde zwrócił mi także uwagę na to, że

„Znaczne odmiany, zachodzące w rządach kraiowych, znacznie też i na ięzyk działaią, bądź co do wzrostu, bądź co do upadku onego”.

Tak, to rządy prowadzą zarówno do upadku obyczajów, jak i upadku języka, a także upadku szkolnictwa… Linde przypomniał mi też, że bez języka, nie ma państwa, a dbałość o poprawny język to obowiązek prawdziwego patrioty. Wreszcie Marcin Bielski uświadomił mi starą prawdę, że człowiek tym się różni od bestii (choć – jak już wiemy – człowiekowi niedaleko do robaczka), że „piie nad chuć swoię y przyrodzenie”, nie znając umiarkowania, jest bowiem tylko człowiekiem.

Dziękuję Google Books, że przypomniałam sobie dzięki tym książkom o tak podstawowych sprawach. Dziękuję. Będę zaglądać, będę czytać społecznie.

Tags: multibook, multimedia

Ulica Józefa

Posted on 10 sierpień, 2011 in życie

Krakowianie i przyjaciele Krakowa, popatrzcie na tę petycję. Popatrzcie też na fan page na facebooku.

O co chodzi?
Właściciele kamienic przy ul. Józefa w Krakowie, w centrum Kazimierza, niedaleko placu Nowego i ulicy Bożego Ciała, wydzierżawili je prywatnej firmie, która podniosła czynsze, co zmusi mieszkańców i prowadzących lokale użytkowe do wyprowadzki. Wtedy w kamienicach przeprowadzony zostanie generalny remont i powstanie centrum hotelowo-konferencyjne.

W czym problem? Przecież…
to zbójeckie prawo właścicieli, by dysponować swoim majątkiem, to również prawo dzierżawcy, by podnosić czynsz. Rzecz w tym, że właściciele (zakon kanoników regularnych z pobliskiego kościoła Bożego Ciała, parafii dla większej części Kazimierza) od lat nie robili z tymi kamienicami nic, choć można było poszukać fundusze, uzyskać dofinansowanie, w jakikolwiek sposób zabezpieczyć ich stan. Przez te lata znalazły się tu ciekawe galerie, sklepy, kawiarnia „Eszeweria” (prywatnie moja ulubiona kawiarnia w Krakowie), które uczestniczą w tworzeniu barwnej kultury tej ulicy, organizującej nawet swoje święto raz do roku w czerwcu.

Dlaczego się dziwię?
Dlatego, że przecież kanonikom od Bożego Ciała powinno zależeć na tym, by mieć jak najwięcej „owieczek”, „duszyczek” w parafii. Zmniejszenie ich liczby na Kazimierzu da się obserwować codziennie; piszę to, jako mieszkanka Kazimierza od urodzenia, jako, bierna wprawdzie, bo ciągle niewypisana, ale mimo wszystko nadal jedna z owieczek Bożego Ciała. Chodziłam do tego kościoła jako dziecko i podlotek święcić koszyczek (tak, koszyczek) i widziałam, ile ludzi bywało w nim kiedyś. Teraz już nie chodzę, lecz czasem „przechodzę” i widzę, ile ludzi dziś staje w rządku z koszyczkami. Widzę, ilu parafian maszeruje dziś w p1rocesji na Bożego Ciała, szczególnie uroczyście obchodzonej w tej parafii i pamiętam, ilu ich było, gdy ja te kwiatki sypałam… Ludzie odchodzą od Kościoła, ale na Kazimierzu to przede wszystkim wyludnienie tej dzielnicy zmniejsza populację owieczek. Czy kanonicy regularni o tym nie wiedzą?

Dziwię się jeszcze tym bardziej, że…
…kanonicy regularni są świetnymi zarządcami majątku, który mają w swojej pieczy – taką przynajmniej ja im wystawiam opinię. Znakomicie odrestaurowali kościół Bożego Ciała (nawiasem mówiąc, mój drugi ulubiony gotycki kościół w Krakowie, zaraz po św. Katarzynie), co więcej, prowadzą digitalizację zbiorów, wyprodukowali rewelacyjny materiał 3D o wnętrzu kościoła (coś w rodzaju panoramy, ale z widokami szczegółowymi niemal do bólu oka, dostępny tylko jako tzw. gratis promocyjny, ponieważ przygotowano go nie w celach komercyjnych). Widać zatem myśl, powiedziałabym, nowoczesną w ich działaniach. Dlaczego zatem taki strzał we własną stopę w przypadku nieruchomości?

Królestwo niebieskie vs. królestwo konsumpcji
Zastanawiam się, co skłoniło kanoników regularnych do wydzierżawienia tych kamienic. Po prostu chęć czasowego pozbycia się „grzyba” (dosłownie i w przenośni) i tradycyjny system dzierżawienia, znany w średniowieczu – majątku raz zdobytego nie oddamy nigdy, lecz będziemy z niego czerpać korzyści, jak również czerpać je będzie pośrednik, podbijając tym samym ceny? A może potrzeba szybkiego pozyskania funduszy na finansowanie wcześniej wspomnianych przedsięwzięć? Wytłumaczeniem będzie pewnie bezmyślność. Nad kim wszakże będą opiekę duszpasterską sprawować kanonicy regularni, jeśli na własne życzenie pozbędą się owieczek?

Kraków się zmienia. Kazimierz idzie ramię w ramię
Tam, gdzie niegdyś były sklep papierniczy, mleczarnia czy piekarnia, dzisiaj są kawiarnie i kluby, w których co noc mamy do czynienia z masowym cudem: zamianą krwi w wino. Tam, gdzie biegałam po drożdże dla babci nie może się jednak utrzymać żadna knajpa. Przekleństwo, mam nadzieję, które kiedyś, po zamknięciu sklepu spożywczego rzuciłam, wisi nad tym miejscem. Przeklinałam i przeklinam, ale zmian nie zatrzymam i, co więcej, nie jestem w pełni im przeciwna. Protestuję dopiero wtedy, gdy widzę działanie bezsensowne, a takim, śmiem twierdzić, jest dzierżawa kamienic przy ul. Józefa w Krakowie.

Miasto marzeń, miasto turystów, miasto martwe
„Witaj w Krakowie, stolicy królów polskich” – wita wjeżdżających do miasta tablica. Królowie polscy bardziej dbali o to, kto mieszka w ich stolicy. Przynajmniej tak mogę powiedzieć o Kazimierzu Wielkim, który tu sprowadził Żydów po to, żeby wzmocnić tkankę miejską. Obecnie wszystko zmierza ku temu, by miasto stało się martwe. Już teraz idąc wcześnie rano do „miasta” (jak nazywa się obszar w obrębie Plant zamknięty), smutno mi się robi, gdy widzę, że ta część Krakowa nie budzi się na nowy dzień, niewiele widać zaspanych mieszkańców człapiących po bułki i „Dziennik Polski”, wyprowadzających pieski… Trudno się mieszka w centrum. Trudno i drogo, to prawda, ale tylko dzięki ludziom to centrum żyje.

Chaos obserwacji

Parkowanie samochodów. Zauważyłam, że zmienił się styl parkowania samochodów w Krakowie. Jeszcze niedawno parkowało się jak najciaśniej, by jak najwięcej samochodów mogło się zmieścić na ulicach centrum, a szczególnie Kazimierza. Teraz parkujemy swobodnie, luźno, zostawiając „po pańsku” metr luzu od latarni czy nonszalancko zajmując dwa miejsca. Podzieliłam się tym wrażeniem z ojcem, a mój ojciec (o którym nie wiecie, że zna odpowiedzi na wszystkie moje pytania, choć niekiedy jego odpowiedzi bardzo mi się nie podobają) wytłumaczył mi to prosto: ludzie, którzy do niedawna (a od dawna) mieszkali na Kazimierzu, byli przyzwyczajeni do ciasnoty, wiedzieli, że jeśli zaparkują luźno, to sąsiad się nie zmieści. Ci, którzy teraz zapanowali na dużej części Kazimierza, są przyzwyczajeni do tego, że w ich obejściu parkują tylko oni i nikt więcej.
Działalność magistratu. Raczej jej brak. Miastu jakby nie zależy na tym, by zatroszczyć się o mieszkańców. Podejmuje się działania, by ściągnąć turystów, których liczba (sądząc po tłumie na ul. Grodzkiej w godzinie szczytu i kolejce na Wawel) osiągnęła już poziom nieogarnialny. Jednocześnie niewiele robi się, by poprawić komfort życia mieszkańców. Tramwaj, ronda, wiadukty – pewnie, że powstają, ale czy to one konstytuują atmosferę miasta, tworzoną w końcu przez jego mieszkańców? Może warto zadbać o ludzi, żeby tu naprawdę mieszkali, a nie tworzyli bezładne skupiska bloków czy jednorodzinnych domków wokół miasta…? Tym bardziej, że te koszmarne osiedla okołomiejskie są budowane bez planu, bez składu i ładu, zakłócają elementarne poczucie estetyki i dobrego smaku. Skąd ludzie wychowani w takich miejscach będą wiedzieć, co piękne?
Kultura. Mam coraz silniejsze wrażenie, że w Krakowie zwycięża kultura nastawiona na „najeźdźców”, czyli turystów. Prawdziwe koncerty, regularne, zastępują koncerty „eventowe”, spektakle teatralne przyćmiewają festiwale, wystawy stałe krakowskich muzeów nikną w blasku rozsiewanym przez obwołane „wydarzeniem” wystawy czasowe. Kultura eventu nie jest kulturą prawdziwą, tak samo jak torcik Wedlowski nie jest tortem. Kulturę miejsca buduje się, opierając na działaniach oddolnych, lokalnych, bo – powtórzę – to ludzie tu mieszkający na stałe tworzą atmosferę miejsca. Ów genius loci, który Kraków miał, a który coraz bardziej płonie pod pseudo-ogniem tandetnych smoków made in China. Nawet z tradycyjnymi ciupagami coraz bardziej krucho… Retoryczne pytanie: dlaczego miasto w coraz mniejszym stopniu wspiera inicjatywy lokalne, wydając krocie na promocję Krakowa zagranicą i w Polsce? Chyba tylko po to, by miał kto zamieszkać w kolejnym hotelu, który powstanie u kanoników regularnych na Józefa…
Wyludnianie. Wiem, że wyludnianie to proces, który następuje nie tylko w Krakowie, ale też, przyznaję, nigdzie indziej nie spotkałam się z tak dzikim jego przebiegiem. Z olbrzymim zainteresowaniem patrzyłam na akcję rodziny Malików towarzyszącą ich wyprowadzce z ulicy Smoleńsk. Podnoszono wielkie hasła: gentryfikacja i wyludnianie. Dodałabym jeszcze jedno: tworzenie atrapy. Kraków staje się miastem jak scenografie w Cinecittà czy Hollywood. Piękne fasady, za którymi nie kryją się ludzie, gdzie nie ma problemów albo problemy rozwiązuje się jak w filmach. Odnoszę wrażenie, że proces ten, z nieznanych przyczyn, wspierają po cichu władze miasta. Po co? Przecież jak owieczek kanonikom regularnym, tak i mieszkańców magistratowi zabraknie. Może, w pewnym sensie, to nawiązanie do myśli S. Wyspiańskiego, który twierdził, że z Krakowa trzeba zrobić wielkie muzeum, na rogatkach pobierać od przyjezdnych opłatę za wstęp, a mieszkańców wysłać do Zakopanego, bo tam zdrowe powietrze. Ale, pytam, na ile świadome, prozdrowotne, a na ile wyrachowane to działanie?
Kościół. Przykro mi było patrzeć w Niemczech na to, jak tam Kościół – czy protestancki, czy katolicki – jest ośrodkiem życia lokalnych społeczności. Szkoda, myślałam sobie, że w Polsce tak nie jest albo też zdarza się to wyjątkowo. Teraz wpadło mi do głowy, że przecież kanonicy regularni mogli w części kamienic urządzić np. ośrodek kultury, na co z pewnością udałoby im się pozyskać fundusze zewnętrzne. Nie tylko wilk byłby syty, ale i owca cała, dająca wiele owieczek. W Niemczech przy parafiach istnieją przedszkola, zajęcia dla dzieci (nie religijne zajęcia, ale np. kursy komputerowe czy klub turystyczny), regularnie organizuje się spotkania dla parafian, są koła seniorów, którzy nie siedzą wokół stołu i dziergają na szydełkach lub śpiewają pobożne pieśni, ale wyruszają w parafię, pomagać uboższym, mniej zaradnym sąsiadom. U nas Kościół nie pełni tej funkcji integracyjnej ani też, jak widzę, nie zamierza jej pełnić. Łatwiej jest wydzierżawić kamienicę niż pracować z ludźmi…

Wracam na ulicę Józefa
Święto ulicy Józefa jest wspaniałą inicjatywą ludzi, którzy tę ulicę wybrali na swój codzienny świat. Spędzają na niej kilka godzin dziennie, konkurują ze sobą, walczą o klienta, wymyślają coraz to nowe atrakcje, ale też są ze sobą. Nie wiem, w jakim stopniu w tym święcie uczestniczą już istniejące przy ul. Józefa hotele, ale wyobrażam sobie, że nowe centrum hotelowo-konferencyjne przy ul. Józefa uczyniłoby wielką wyrwę w tej wspólnej radości.

Podpiszcie petycję. Obawiam się, że niewiele to zmieni, centrum powstanie, ludzie się wyprowadzą, galerie przeniosą, „Eszeweria” ma już nowy lokal naprzeciwko (miły, ale nawet w ułamku nie tak przyjemny, jak prawdziwa „eszewka”). Niech jednak zostanie ślad po tym, że ludzie są razem, że chcemy przeciwstawiać się decyzjom wpływającym na nas wszystkich. Nie odbieramy prawa do dysponowania własnością, ale prosimy, by i nas traktowano poważnie. Nas, mieszkańców. Nas, krakowian.

PS Oświadczam uprzejmie, że nie jestem w żaden sposób związana z którąkolwiek galerią, sklepem czy kawiarnią przy ulicy Józefa.

Tags: Kościół, Kraków

WirtuAnia

ANIA W WIRTUALNYM ŚWIECIE